COTABATO CITY (May 31, 2021) – Isinagawang ng sabay-sabay ang mga pampublikong konsultasyon sa Marawi City at Cotabato City, na minarkahan ang isang makabuluhang hakbang tungo sa pangangalaga sa mga karapatan ng mga internally displaced persons (IDPs) o “bakwit” sa rehiyon ng Bangsamoro.
Ang mga konsultasyon ginagawa ay naglalayong magbigay ng plataporma para sa mga IDP, pinuno ng komunidad, at iba pang mga stakeholder upang ipahayag ang kanilang mga opinyon, alalahanin, at mungkahi tungkol sa iminungkahing panukala.
Ang Bangsamoro Parliament ay naghangad na personal na makipag-ugnayan sa mga apektadong indibidwal at makinig sa kanilang mga sentimyento, na tinitiyak na ang kanilang mga boses ay maririnig sa proseso ng pambatasan.
Ang iminungkahing panukalang batas, na kilala bilang BTA Bill No. 32 o ang Rights of Internally Displaced Persons of the Bangsamoro Autonomous Region Act, ay ipinakilala ng Government of the Day at kinilala bilang isa sa cabinet legislative agenda ni BARMM Chief Minister Ahod Balawag Ebrahim.
Ito ay hindi lamang naglalayong protektahan ang mga residente ng Bangsamoro na lumikas sa mga lugar sa labas ng BARMM ngunit tinutugunan din ang mga karapatan ng mga hindi residente ng Bangsamoro na lumikas sa mga lugar sa loob ng rehiyon.
Ang bilang ng mga IDP sa BARMM ay tumaas nang husto sa nakalipas na ilang taon, ayon sa Ministry of Social Services and Development (MSSD).
Sa panahon ng mga konsultasyon, ang MSSD ay nagpakita ng nakababahala na mga numero, na nagpapakita ng matinding pangangailangan para sa mga hakbang upang maprotektahan ang mga IDP.
Mula noong 2013, tinatayang 159,289 na indibidwal ang nawalan ng tirahan sa Mindanao, pangunahin nang dahil sa armadong tunggalian, mga natural na sakuna, krimen o karahasan, at awayan ng mga angkan o rido.
Noong 2022 lamang, sa loob ng BARMM, 58,915 at 68,911 indibidwal ang nawalan ng tirahan dahil sa mga natural na kalamidad at armadong labanan, ayon sa pagkakabanggit.
Sa pagkilala sa agarang pangangailangan na tugunan ang kalagayan ng mga IDP, ang iminungkahing panukala ay naglalayong magtatag ng komprehensibong balangkas para sa kanilang proteksyon, karapatan, at kapakanan. Nilalayon nitong tugunan ang maraming hamong kinakaharap ng mga IDP, kabilang ang kanilang pisikal na kaligtasan, pag-access sa mga pangunahing pangangailangan, pangangalaga sa kalusugan, edukasyon, at mga pagkakataon sa kabuhayan.
Sa Lanao del Sur, tiniyak ni Presiding Officer Atty. Anna Tarhata Basman sa mga dumalo na ang lahat ng mga insight na nakalap sa panahon ng mga konsultasyon ay lubusang tatalakayin ng Committee on Social Services and Development. Binigyang-diin niya ang kahalagahan ng maingat na pagsasaalang-alang sa mga input na ibinibigay ng mga stakeholder.
Bilang isang IDP, sinabi ni Samira Gutoc, pinuno ng Marawi Rescue Team, na ang iminungkahing batas ay kinabibilangan ng mga probisyon na magpapaunlad ng isang kapaligirang nakakatulong sa pagprotekta sa mga biktima ng kaguluhan at sa ekonomiya.
Samantala, sa Cotabato City, nagsagawa ng hiwalay na pampublikong konsultasyon ang iba pang mga Members of Parliament para mangalap ng mga komento mula sa mga stakeholder sa Maguindanao at sa BARMM Special Geographic Area.
Sinabi ni Atty. Raisa Jajurie ang ilang mahahalagang probisyon ng panukalang batas. Kabilang dito ang pagtiyak ng access sa mga pangunahing pangangailangan, karapatan sa kalusugan at edukasyon, kalayaan sa paggalaw sa loob at labas ng mga evacuation center at settlements, pagkilala at pagpapalit ng mga dokumento, at seguridad at proteksyon para sa mga IDP.
Binigyang-diin niya ang kahalagahan ng panukalang batas na ito sa pagbibigay ng agarang tulong at humanitarian assistance sa mga IDP, kanilang mga pamilya, at mga komunidad.
Ang Gobyerno ng Bangsamoro, kasama ang mga ministry, ahensya, opisina, at sakop ng LGU nito, ay gaganap ng mahalagang papel sa pagpapatupad ng mandato ng iminungkahing batas.
Bagama’t kasalukuyan ay wala pang pambansang batas sa Pilipinas na partikular na tumutugon sa mga karapatan ng mga IDP, binigyang-diin niya ang kahalagahan ng mga pagsisikap sa rehiyon sa pagtatatag ng mga mekanismo at sustenable na solusyon.
Ang mga konsultasyon sa parehong mga lungsod ay nagbigay-daan sa Bangsamoro Parliament na makipag-ugnayan sa malawak na hanay ng mga pananaw at isaalang-alang ang magkakaibang mga pangangailangan at hamon na kinakaharap ng mga IDP sa buong rehiyon.
Isa pang round ng public consultations ang nakatakdang isagawa sa mga lalawigan ng Basilan, Sulu, at Tawi-Tawi sa mga susunod na linggo.
Sinabi ni Atty. Jajurie na target ng komite ang presentasyon ng committee report sa Hulyo at plano umano ng komite na isumite ang committee report sa buwan din ng Hulyo. (Tu Alid Alfonso, BMN/BangsamoroToday)
